Matthew Ghazarian (Columbia University)
Belirsizliğin Hakim Olduğu Bir Zamanda Kıtlık: Osmanlı Anadolusu’nda Felaketler ve Etnik-Dini Çatışmalar (1839-1893 dönemi)

Ermeni Apostolik Kilisesi Patrikhanesi’nin Yardım Komisyonu mühürü

Matthew Ghazarian’ın sosyal ve ekonomik tarih alanındaki doktora projesi, ondokuzuncu yüzyılda Doğu Anadolu’da etnik-dini çatışmalar ve insani yardım çalışmaları arasındaki ilişkileri ve bu ikisinin kıtlık ve sefalet karşısında nasıl geliştiği sorusunu konu alıyor. 1839-1893 yılları arasında yerel otoriteler, devlet kurumlarındaki bürokratlar ve yabancı misyonerler dini kategorilerin siyasileşmesine etki eden koşulları ve kurumları nasıl yarattılar? Eşitlik ve siyasi katılım söylemleri bugüne kadar devam eden ayrıştırma ve dışlama politikalarıyla nasıl birlikte varolabildi? Yoksa 1839 Tanzimat Fermanı’nın ardından Osmanlı İmparatorluğu’nun dini eşitlik yönünde ilerlediği bir dönemde ayrıştırma ve dışlamayı mümkün mü kıldılar?

Son dönemlerde yapılan araştırmalar Osmanlı Devleti, Avrupalı güçler ve Protestan misyonerlerin, farklılık ve aidiyete ilişkin düşüncelerin değişmesine katkıda bulunduklarını gösterdi. Matthew Ghazarian’ın araştırma projesi, bu çalışmaları temel alıyor ve onları, değişim içindeki bu düşüncelerin yaygınlaşmasını sağlayan maddi ve ekolojik koşullara yakından bir bakışla birleştiriyor. Çalışmanın ağırlık noktasını dengesiz ekolojik koşullar ve zor siyasi ve ekonomik kararlar sonucunda ortaya çıkan kıtlık dönemleri oluşturuyor. Ghazarian, Osmanlı Anadolusu’nda 1879-81 ve 1887-88 yılları arasında yaşanan iki büyük kıtlık dönemi karşısındaki tepkileri karşılaştırıyor. Pek çok bölgede, gıda yardımlarının nasıl dağıtılacağı, bu yardımlardan yararlanacak olanların Müslüman mı yoksa Hrıstiyan mı olduğuna göre belirleniyordu: 1880 yılında sınır şehri Doğubeyazıt’ta yaşayan Ermeniler, subayların Hristiyanlara yardım dağıtılmasını engellediğinden şikayet ediyorlardı. Van şehrinde yardım ulaştırılmayanlar ise Müslüman Kürtlerdi. Orada hayatını kaybeden 10.000 kişinin yüzde 98’i Kürttü. Doktora çalışması yardımların dağıtımındaki eşitsizliğin ekonomik ve duygusal kıtlığın eşitsiz dağılımına, böylece de etnik-dini topluluklar arasındaki sınırlarda ilerleyen toplu travmalara – ve hatta toplu intikama – yol açtığı tezini ileri sürüyor. Bu şekilde dini gruplar arasındaki sınırlar daha da güçlendi ve daha sonraları yaşanan dinler arası şiddetin de tohumları atılmış oldu.