Zeynep Tezer (University of Chicago)
On Altıncı ve On Yedinci Yüzyıl Osmanlı İmparatorluğu’nda Özgün Toplumsal Eleştiri Biçimleri.

Mahkemede Müfti Pir Üskübî şikâyetçilere anlaşmazlığı yatıştırmak için bir zıbık veriyor (Ataʿi’nin bir “Hamse” yazmasından): Ortaöğretim 11. Sınıf Tarih Ders Kitabı, Ankara: MEB Yayınları 2017, S. 57).

Bu doktora çalışması 16. yüzyılın sonları ve 17. yüzyıl boyunca Osmanlı İmparatorluğu’nda toplumun ve belli meslek sınıflarının yakışıksız olarak algıladığı davranış biçimlerini inceliyor ve bu tür hareketleri alternatif ve özgün toplumsal eleştiri biçimleri olarak yorumlamayı hedefliyor. Sultanlara yapılan suikastlar, Yeniçeri ayaklanmaları ve Celâlî isyanları bu buhranlı dönemin örgütlü ve kamusal muhalefet girişimleri olarak araştırmacıların ilgisini çekmiş bulunurken, teşkilatlı hareketlenmelere dahil olmayan veya olamayan Osmanlı teb’asının eleştiri nitelikli görüşlerini ifade etme olanakları pek mercek altına alınmamıştır. Osmanlı toplumunun çeşitli kesimlerinde gözlemlenmiş mizahî tutum ve yersiz davranış vakalarının mikrotarihsel bir yaklaşımla tetkik edildiği çalışma nonkonformizm kavramını daha çeşitli eleştirel ifade ve hareket biçimlerini kapsayacak şekilde genişletmeyi amaçlıyor. Böylece, Osmanlı toplumundaki bireylerin, kendilerini topluma ve devlete karşı konumlandırma olanakları hakkında daha ayrımlaşmış bir resim belirebilir. Bunların ötesinde çalışma bireysellik kavramının batı modernizmiyle ağırlıklı olarak ilişkilendirilmesini sorunsallaştırıyor ve birey olma durumunu, Batılılaşma bağlamında değil, Osmanlı toplumunun kendi tarihsel gelişim mantığı ışığında çözümlemeyi deniyor.