Dr. Jana Matuszak (Eberhard Karls Universität Tübingen)
Sümerce ilahileri hicveden bir yazı türü – Övgü Şarkılarının Psrodisi
Agustos 2021’de İstanbul Arkeoloji müzeleri çivi yazısı tablet arşivinde çalışma esnasında. Foto: Jana Matuszak.
Dr. Jana Matuszak doktora öğretim üyesidir. İstanbul’da Max Weber Vakfı’nın Feldman Bursu’nu kazanarak doçentlik tezi için araştırma yapmaktadır.
“Övgü Şarkılarının Parodisi” adlı proje, daha önce bilinmeyen ve yaklaşık 4.000 yıl önce Güney Irak’ta nesredilmiş Sümerce ilahileri hicveden bir yazı türünü kapsamlı olarak araştırmaktadır. Bugüne kadar bilinen dört ilahi hiciv şarkısının sadece ikisinin kritik edisyonu ve çevirisi mevcuttur. Proje kapsamında bu eşsiz külliyatın tamamı mevcut edisyonlara dayanarak ilk kez sistematik olarak araştırılacaktır.
Bu hiciv şarkılarının en önemli özelliği, dini ilahileri biçim ve tarz olarak taklit edip içerik olarak aşağılayıcı ifadelere yer vermeleridir. İlahiler böylece kötü ve beceriksiz karakterlere karşı bolca hakaret içeren sataşmalara dönüşür. Sonuç olarak bu metinler, insanları kötülüklerden koruyan bir etki de geliştirirler. Büyü metinleri ile kurdukları paralellikler dışında, Sümer edebiyatının neredeyse tüm türlerine metinlerarası göndermelerde bulunurlar. Bunlar atasözlerinden ritüel ağıtlara, dualara, destanlara ve aşk şarkılarına kadar uzanır. İlahi hiciv şarkıları bu özellikleri ile yalnızca MÖ 3. bin yıla ait geleneksel Sümer edebi eserlerine değil, aynı zamanda MÖ 2. bin yılın başlarında Babil’in entelektüel çevrelerindeki metin üretimi uygulamalarına da önemli ve yeni bakış açıları sağlarlar.
İlgili onbeş kil tabletin dördü İstanbul Arkeoloji Müzeleri’nde bulunmaktadır. Dr. Jana Matuszak, Max Weber Vakfı’ndan Gerald D. Feldman Seyahat Bursu tarafından desteklenen İstanbul’daki araştırma süresinde bu çivi yazılı tabletlerin el çizimlerini hazırlar, transkripsiyonlarını yapar ve tercüme eder.