Sebastian Willert (Technische Universität Berlin)

Kültür Emperyalizmi / Korumacılık Karşıtlığı mı? 1890–1918 arasında Alman ve Osmanlı Sanat Politikasında Çatışma Faktörü Olarak Antik Nesneler

Extraction du Grand Sarcophage (no 7): Osman Hamdi Bey/Theodor Reinach: Une nécropole royale à Sidon. Fouilles de Hamdy Bey, Paris 1892, S. 60.

Alman ve Osmanlı imparatorlukları 15 Kasım 1899 günü İstanbul’daki Alman Sefareti ile Hariciye Nezareti arasında nota teatisi yoluyla, devletler hukuku açısından bağlayıcı bir sözleşme imzaladılar. Sözleşmeye önayak olan Berlin müzeleri temsilcilerinin görüşüne göre bu belge müzelerin yaptığı kazılardan elde edilen antik nesnelerin Osmanlı topraklarından Kraliyet Müzeleri’ne taşınmasını sağlama bağlayacaktı. Fakat Osmanlı eski eserler yönetimi anlaşmayı kabul etmedi ve uygulanmaya konmasını önlemek için çeşitli stratejiler izledi. Alman ve Osmanlı bilimciler arasındaki çatışma II. Wilhelm ile II. Abdülhamid üzerinden gerçekleşen önlemlerle doruğuna ulaştı ve Alman-Osmanlı kültür politikası ilişkilerinde belirleyici oldu.

Arka plan olarak, anlaşmanın varlığı konusunda görüşlerin farklı olduğundan ve 19. Yüzyılda prestijli antik eserlere sahip olma konusunda gittikçe belirginleşen bir yarışın hüküm sürdüğünden yola çıkan doktora projesi Alman-Osmanlı ilişkilerinde antik nesnelerin hangi rolü oynadığını irdeliyor. Nesnelerin Osmanlı toprakları dışına çıkarılması ve buna ilişkin olarak yapılan pazarlıklarla kültür varlıklarına biçilen değerler diplomatik ilişkiler üzerinde nasıl bir etki yapmıştır? Aktörler antik nesnelerin ve kültür varlığının Osmanlı İmparatorluğu’ndan Berlin’e götürülmesi için hangi stratejileri ve yöntemleri izlemiştir? Araştırmanın odağında Alman ve Osmanlı aktörler, bunların kazı izni alması ve buluntuların bölüşümü konuları çevresindeki söylemleri, Osmanlı eski eser kanunları, iki devlet arasında gerilimler oluşturan kültür nesneleri ve doğrudan doğruya kazı süreçleri bulunuyor.