Sada Payır (University of Oxford, Faculty of Oriental Studies)
Eğlence, Adap, İhlal: Geç Osmanlı İmparatorluğu’nda İstanbul’un ‘Uygunsuz’ Rumları

Tatavlalı Rumlar, geleneksel kıyafetlerle festivalde

Sada Payır, Oxford Üniversitesi Şarkiyat Fakültesi’nde Tarih alanında doktor adayıdır. Sada’nın doktora çalışması, on dokuzuncu yüzyılın ikinci yarısından Birinci Dünya Savaşı’na kadar olan dönemde Pera ve Galata’da Rum Ortodoks cemaatine mensup kişilerin yasa ve düzeni ihlalleri hakkında yazdığı yüksek lisans tezine binaen başlamıştır. Bu etnik ve dinsel grup üzerine çalışmasının bazı sebepleri vardı: Birincisi, bu kişiler imparatorluğun yönetici kesimiyle aynı dini inanca sahip değillerdi. İkincisi, Tanzimat döneminde Osmanlı İmparatorluğu’ndaki gayrimüslimlere vatandaşlık, din ve eğitim gibi konularda birtakım yeni haklar verilmesiyle İstanbul Rum Ortodoks cemaati yeni kiliseler, modern okullar ve kültürel cemiyetlere sahip oldu. Son olarak, İstanbul Rum Ortodoks cemaatinin ekonomik refah ve entelektüel ilerleme yaşadığı bir dönemde eğitime herhangi bir erişimi olmayan, uğraşları veya vasıfları sebebiyle hakir görülmüş olabilecek Rumlar hakkında bilgi edinmeye çalışmak cezbedici bir hal aldı.

Sada’nın doktora çalışması şehrin bütününe uzanarak eğlence sektöründeki Rum Ortodoks Hristiyanlar ve müşterilerinin sosyal, ahlaki ve -belli bir ölçüde- yasal limitleri ihlal etme biçimlerini Osmanlı Devleti, Rum Ortodoks cemaati ve İstanbul toplumunun bakış açılarından inceliyor. Çalışma bu farklı açılar üzerinden, Rum Ortodoks cemaatinin daha sıkı bir cemaat yapılanmasına gittiğinin işaretlerini taşıdığı ve Osmanlı İmparatorluğu’nun idari ve kentsel dönüşümlerden geçtiği bir dönemde limitleri ihlal edenlerin nerede durduklarını bulmaya niyet ediyor. Öne sürülen odur ki devlet, cemaat veya toplum nezdinde eğlence ile ilgili ihlallerin nitelikleri örtüşse dahi, ihlaller bu gruplar için farklı kaygılara sebebiyet vermekteydi. Sada’nın çalışması bu kaygılara ışık tutmakla aynı zamanda ‘ailenin yüz karası’ telakkisini yeniden gözden geçirmeyi ve geç Osmanlı İmparatorluğu’ndaki gayrimüslim cemaatlerin değerlendirilmesine yeni perspektifler getirmeyi hedefliyor.