Osmanlı İmparatorluğu ve Türkiye’de Müzik
Proje sorumlusu: Cüneyt Ersin Mıhcı
Proje süresi: 2011’den beri
Orient-Institut’un müzikoloji alanındaki araştırmaları, müzikolojinin iki kısmi disiplinini kapsıyor: Tarihi müzikoloji ve etnomüzikoloji. Bu iki kısmi proje metodolojik olarak ve içerik açısından birbirinden kesin çizgilerle ayrılıyor ve Osmanlı İmparatorluğu ve Türkiye Cumhuriyeti’nde müziğin farklı yönlerini inceliyor. Çalışmaların odağında ağırlıklı olarak 19. yüzyıl el yazmaları ve notalarıyla müzik tarihi ve tarihi ve güncel nota belgelerinin incelenmesi yer alıyor. Bunlara İstanbul’da ve Anadolu’da müzik alanında son dönemdeki gelişmelere yönelik alan çalışmaları ekleniyor.
Corpus Musicae Ottomanicae
Proje sorumluları: Prof. Dr. Ralf Martin Jäger, Prof. Dr. Christoph K. Neumann & Cüneyt Ersin Mıhcı
Araştırma görevlileri: Salih Demirtaş M.A., Dr. Nihan Tahtaişleyen & Dr. William Sumits
Proje süresi: 2015 – 2027
Ana proje ortağı: Westfälische Wilhelms-Universität Münster, Müzikoloji Bölümü ve Arap Dili ve İslam Bilimleri Bölümü; Max Weber Stiftung, perspectivia.net
Destekleyen kuruluş: Deutsche Forschungsgemeinschaft
19. yüzyılın ikinci onyılının başından itibaren Osmanlı İmparatorluğu’nda İstanbul’dan başlayarak saraylı ve kentli sanat müziğinin repertuarı giderek daha çok sayıda el yazmasına aktarıldı. Bu konuda öncelikli olarak Ermeni müzisyen Hamparsum Limonciyan (1768-1839) tarafından geliştirilmiş ve sanat müziği repertuarının yazıya aktarılmasına çok uygun olan olan bir nota yazım yöntemi kullanıldı. Bunun yanısıra 1830’lu yılların ortalarından itibaren Batılı nota yazım sistemleri de giderek daha fazla kullanılmaya başlandı. Her iki nota sistemini kullanan el yazmaları, 20. yüzyılın başlarına dek bugünkü Türkiye’nin metropollerinde olduğu kadar, Suriye ve Mısır’ın büyük kentlerinde de muhafaza edilen ve geliştirilen bir sanat müziği kültürünün aktarımı için azımsanmayacak bir öneme sahiptir. Bu kaynaklar, hem onları kullanarak müzik kültürlerinin geçirdiği süreçlere ve tarihsel fenomenlere ilk kez ulaşabilen müzik araştırmaları için, hem de şarkiyat bilimleri için birincil derecede önem taşıyor. Uzun süreli bu çalışmaların hedefi, yedi yıla yayılacak ilk proje döneminde Hamparsum nota sistemiyle kaydedilmiş 19. yüzyıl temel el yazmalarının eleştirel basımlarının hazırlanması. Beş yıl sürecek ikinci proje döneminde ise, aynı döneme ait Batılı nota sistemiyle kaydedilmiş el yazmalarının eleştirel basımı hazırlanacak. Şarkı sözlerinın yayına hazırlanması ise eşzamanlı olarak disiplinler arası bir kurul tarafından yapılacak. Corpus Musicae Ottomanicae (CMO) – Kritische Editionen vorderorientalischer Musikhandschriften (Corpus Musicae Ottomanicae (CMO) – Ön Asya Müzik El Yazmalarının Eleştirel Basımları perspektivia.net Yayın Kurulu tarafından açık erişim dosyaları olarak online yayınlanacak. Ayrıca, tek tek el yazmalarından oluşan basılı yayınlara da talep üzerine (book-on-demand olarak) erişilebilecek. Çalışmanın tamamı, Westfälische Wilhelms-Universität Münster’in Müzik Bilimleri Enstitüsü’nde ve Orient-Insitut Istanbul, perspectivia.net ve yine Westfälische Wilhelms-Universität Münster’in Arabistik ve İslam Bilimleri Enstitüsü işbirliğiyle yürütülecek. Projeye, uluslararası uzmanlardan oluşan bilimsel bir danışma kurulu eşlik edecek.
IMS Çalışma Grubu “Auditory History”
Eş-kurucu, eş-başkan: Salih Demirtaş (Tin Cugelj ile, Bern Üniversitesi)
Süre: Ocak 2023’ten bu yana
IMS (International Musicological Society) Çalışma Grubu “Auditory History”(İşitsel Tarih), geçmişin global işitsel deneyimleri ve ses ortamları hakkında güncel araştırmaların tartışılmasını teşvik etmek için tüm kariyer aşamalarındaki akademisyenlere yönelik kurulan uluslararası ve disiplinlerarası bir forumdur. Bu hedefe ulaşabilmek için ses çalışmalarındaki çok duyulu yaklaşımları tercih eden çalışma grubu, işitselliğe tarihsel, kültürel ve akustemolojik yaklaşımların da dahil edilmesini teşvik etmektedir. Grup, antropoloji, arkeoloji, mimarlık ve sanat tarihi, ekoloji, tarih, edebiyat, müzikoloji, sosyoloji, felsefe gibi farklı disiplinlerin sınırlarını genişleten bir şekilde eleştirel tartışma, teori oluşturma ve uzun vadeli işbirliği pratiklerini kolaylaştırmayı amaçlamaktadır. Öznellik, hafıza, ses mirası, duygu ve etki, sesin mekansal ve sosyal boyutları ve işitsel algı tarihi gibi akustik ortamın farklı yönlerine odaklanan çalışma grubu, kültürel çeşitlilik ve kapsayıcılık konusunda da kararlı bir tutuma sahiptir. Yukarıda belirtilen alanlardan herhangi birinde çalışan, nesiller arası fikir alışverişini teşvik eden tüm kariyer aşamalarındaki akademisyenlere açık olan çalışma grubuna katkı sağlamak isteyen ve gruba üye olmak isteyen araştırmacılar, grubun başkanlarına e-posta atabilirler. Çalışma grubunun resmi sayfasına ulaşmak için tıklayınız.
RISM Türkiye Çalışma Grubu’nun Geliştirilmesi
Sorumlu: PD Dr. Judith I. Haug
Süre: Aralık 2018’den bu yana
RISM, Répertoire International des Sources Musicales, dünya çapında müzik geleneğini bütün metin türleriyle (yazmalar, baskılar, notalar, teorik literatür, metin kitapları) belgeleyen, uluslararası bir kaynaklar derlemesidir. Bu belgeleme çalışmasında Yakındoğu’ya şimdiye kadar, Arapça teorik literatür üzerine bir kitap dışında, pek yer verilmemiş bulunuyordu. Dolayısıyla, Osmanlı İmparatorluğu’nun nota kaynaklarının edisyonu yapılmamış ve bunlar Avrupa yazmaları ve baskılarıyla aynı sistematik yöntemle kataloglanmamış durumdaydı, ki bu da muğlak bir görünüme yol açıyordu. Buna ek olarak, Yakındoğu geleneğinin özel durumundan ötürü, güfte mecmualarının da, nota içermemelerine rağmen, müzik yazması olarak kaydedilmesi gereği söz konusuydu. Frankfurt’taki RISM merkez redaksiyonuyla ve bu araştırma alanında yönetici rolünü üstlenmiş olan CMO edisyon projesiyle sıkı bir mutabakat içinde olmak üzere, RISM Türkiye çalışma merkezinin geliştirilerek işler hale getirilmesi kararlaştırıldı. Bu hedefin bir parçası da organizasyon ve finansman oluyor. Konunun, bir araştırma sorumlusunun görev süresini aşan ve kalıcı hale getirilmesi gereken, uzun vadeli bir proje olarak ele alınması gerekiyor.
Mıhcı, Cüneyt Ersin: Forging National Music on Both Sides of the Aegean in the 19th and 20th Centuries (Doktora tezi; yay. haz.)
Mıhcı, Cüneyt Ersin: Codex TR-Iüne 204-2: Music Edition, Critical Reports, Text Edition. 3 vols. Manuscript Sources from İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi 2. Münster, 2021.
Tahtaişleyen, Nihan (Yay. haz.). Müzikolojide Güncel Arşiv Çalışmaları. MSGSÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 27, Bahar 2023. https://dergipark.org.tr/en/pub/msgsusbd
Haug, Judith I. Ottoman and European Music in ʿAlī Ufuḳī’s Compendium, MS Turc 292: Analysis, Interpretation, Cultural Context. Vol. 1: Monograph. Münster: readbox unipress 2019. https://miami.uni-muenster.de/Record/cdcbc9ca-52a4-4f05-9665-f0df9eca6292.
Wendelmoet Hamelink, Ulas Özdemir, Martin Greve (Yay. haz.). Diversity and Contact among Singer-Poet Traditions in Eastern Anatolia. (Istanbuler Studien und Texte 40). Baden-Baden: Ergon Verlag 2018.
Greve, Martin. Makamsız – Individualization of Traditional Music on the Eve of Kemalist Turkey. Würzburg 2017.
Yıldız, Burcu. Armenian Music in Turkey. (Istanbuler Texte und Studien 35). Würzburg: Ergon Verlag 2016.
Greve, Martin (Yay. haz.), Writing the History of “Ottoman Music”. (Istanbuler Texte und Studien 33). Würzburg: Ergon Verlag 2015.
—-. „Traditionelle Musik in der zeitgenössischen westlichen Musik der Türkei“. Jin-Ah Kim, Nepomuk Riva (Yay. haz.). Entgrenzte Welt? Musik und Kulturtransfers. Berlin: Ries & Erler 2014. 311-337
—-. „CD Booklet“. Marc Sinan. Hasretim – Eine anatolische Reise. Münih: ECM 2013.
Kyriakos Kalatzidis (Yay. haz.). Post-Byzantine Music Manuscripts as a Source for Oriental Music (15th to early 19th Century). (Istanbuler Texte und Studien 28). Würzburg: Ergon Verlag 2012.
Uluslararası çevrimiçi çalıştay: Music and Mirrored Hybridities. Cultural Communities Converging in French, German, and Turkish Stage Productions (17th–20th Century)
Sorumlu: PD Dr. Judith I. Haug ve Dr. Hanna Walsdorf (HMT Leipzig)
Etkinlik tarihi: 28.–29. Mayıs 2021
Ana ortaklar: Hochschule für Musik und Theater „Felix Mendelssohn Bartholdy“ Leipzig; Boğaziçi University Department for Translation and Interpreting Studies
CMO çevrimiçi panel: Reconstructing the Ottoman Music Corpus. Interpretational Issues of Hampartsum Sources
Sorumlu: Dr. Nevin Şahin
Etkinlik tarihi: 4 Şubat 2021
Sorumlu: PD Dr. Judith I. Haug, Dr. Margret Scharrer ve M.A. Ayşe Tül Demirbaş
Etkinlik tarihi: 4.–5. Eylül 2020
Orient-Institut Istanbul’da Konferans Dizisi: Orality – Writing – Performance. Recent Developments in Music Studies of the Ottoman Lands and Beyond
Sorumlu: PD Dr. Judith I. Haug
Etkinlik tarihi: Ekim 2020 – Şubat 2021, ek olarak, covid-19 sebebiyle ertelenen iki yüzyüze etkinlik
Uluslararası Konferans: Integrative Approaches to Contemporary Cross-Cultural Music Making: Turkey, Italy, Germany
Proje sorumlusu: Dr. habil. Martin Greve
Etkinlik tarihi: 8-9.3.2016
Etkinlik yeri: Roma
Ana işbirliği ortağı: DHI Rom
Destekleyenler: Deutsche Forschungsgemeinschaft, Bahçeşehir Üniversitesi, Ernst-von-Siemens Musikstiftung, Max Weber Stiftung
İki günlük konferansın konusu, çok sayıda çağdaş bestecinin geleneksel müziği – hangi gelenekten olursa olsun – kendi müziklerine dahil etme yönündeki çabaları idi. Güney Kore Seul Üniversitesi’nden Jin-Ah Kims, yaptığı açılış konuşmasında şu anda kullanılmakta olan terminolojiyi tartışmaya açtı. Konferansın sonuna gelindiğinde ise melezlik, kültürlerarasılık, transkültürellik, üçüncü alan (third space) gibi kavramların kişisel dünyaların ve müzikal yaklaşımların çeşitliliği karşısında yetersiz kaldığı konusunda fikir birliği oluşmuştu. Gerçekten de, İtalya, Almanya ve Türkiye’den katılan çok sayıdaki bestecinin konferans sırasında düzenlenen iki konserde sundukları yapıtlar nefes kesici bir çeşitliliğe sahipti. Üç bağlama sanatçısı Kemal Din. (Köln/Rotterdam), Erdem Şimşek (İstanbul) ve Taner Akyol’un (Berlin) katıldığı açıklamalı konserde sanatçılar hem avangardist hem de geleneksel özellikler taşıyan çağdaş müzik örnekleri sundular. İzleyicilere açık bir prova sırasında, çeşitli uluslardan sanatçılardan oluşan İstanbul Hezarfen Ensemble müzisyenleri, aynı anda hem Türk müziğinin makamlarıyla, hem de yeni batı müziğinin notasyon tekniğine ve sunum pratiklerine yönelik incelikleriyle ilgilenmenin yarattığı zorluklardan söz ettiler. Pek çok besteci bugün aynı zamanda mekan akustiği, din tarihi veya geleneksel müzik gibi alanlarda yeni bilgilere ulaşmaya çalışan ve bunları bestelerinde kullanan birer araştırmacı. Etkinliğin doruk noktası Hezarfen Ensemble kapanış konseriydi. Konserde, çok sayıda kültürlerarası bestenin İtalya ve dünya prömiyerleri gerçekleştirildi.
Eduard Zuckmayer – Türkiye’de Bir Müzikçi
Proje sorumlusu: Dr. habil. Martin Greve
Etkinlik tarihi: 7.3.2016
Etkinlik yeri: Mimar Sinan Üniversitesi
Ana işbirliği ortakları: Mimar Sinan Üniversitesi, Goethe -Institut Istanbul
Orient-Institut Istanbul’da Konferans Serisi:
Music and Musicians in the Ottoman Empire and the Republic of Turkey
Proje sorumlusu: Dr. habil. Martin Greve
Proje süresi: Ekim 2014 – Mayıs 2015
Konferans serisinde, Osmanlı İmparatorluğu ve Türkiye Cumhuriyeti’nde müzisyenler ve müzik dünyaları ele alındı: 17. yüzyılda yaşamış Polonya kökenli bir saray müzisyeni ve mütercim olan Ali Ufuki ya da 20. yüzyıl bestecisi Nazife Aral-Güran gibi nezih kozmopolitler; Alevilerin dini müziği ve onun 20. yüzyılda geçirdiği değişimler; 1920’li yıllardaki Beyoğlu’nun renkli caz dünyası; katlanılmaz anıların Ermeni ninnilerinde bıraktığı izler ya da 19. yüzyıl başlarında Ermeni kilise müziği ile Osmanlı sanat müziği arasındaki sıkı bağlar. Öncelikle Türkiye’de, ama örneğin Yunanistan’da da, müzik aynı zamanda milli kimliğin bir simgesi olarak anlaşılıyor ve halk şarkıları ve danslarıyla birlikte marşlar da dolayımsız bir siyasi anlam kazanıyordu. Azınlıklar da, sözgelimi 1937-38 Dersim (Tunceli) katliamına dair ağıtlarını arar ve yeni ağıtlar oluştururken, kendilerini ve kimliklerini çoğu zaman müzik yardımıyla dile getiriyorlar. Güney-Batı Anadolu’daki köylerin basit, güzel türküleri ve enstrümantal parçaları, klasik Türk müziği koroları ve örneğin İstanbul’daki Rock çevresi arasında pratikte hiçbir ortaklık yok. Dünyada Türkiye kadar zengin ve çelişkili bir müzik hayatı barındıran pek az ülke olduğu söylenebilir.
Uluslararası Konferans: Aktarım ve Çeşitlilik. Müzik ve Kültüraşırı Pratik
Proje sorumlusu: Dr. habil. Martin Gree
Etkinlik tarihi: 9-11.2010. ve 17-18.10.2014
Ana işbirliği ortakları: Humbold-Universität Berlin, Istanbul Teknik Üniversitesi
Destekleyen: Eğitim ve Araştırma Federal Bakanlığı
“Aktarım ve Çeşitlilik. Müzik ve Kültüraşırı Pratik: Türkiye – Almanya” başlıklı proje, 2014 Almanya-Türkiye Bilim Yılı çerçevesinde Ekim 2014’te Türk-Alman müzik ilişkilerinin envanterini çıkarmaya çalıştı. Projeye Humbold-Universität Berlin, İstanbul Teknik Üniversitesi Müzik İleri Araştırma Merkezi (MİAM), Orient-Insitut Istanbul ve bazı başka kurumlar katıldı. Paneller, konserler ve Berlin’de gerçekleştirilen üç günlük bir konferansın ardından İstanbul’da MİAM’da, Orient-Insitut Istanbul’un içerik açısından önderliğini üstlendiği iki günlük bir sempozyum düzenlendi. Bu etkinliğe, müzik ve kültür bilimleri alanında çalışan araştırmacıların yanısıra çok sayıda Türk ve Alman müzisyen, besteci ve kültür yöneticisi katıldı. Panellerin bir bölümünde, siyasi mültecilerin müzik ve müzik yaşamı alanındaki deneyimleri ve müzik ve cinsiyet konuları ele alındı. Almanya’daki Türk müziğinde yaşanan güncel gelişmeler, yüksek okullarda bağlama eğitimi verilmesi yönündeki çabalar ve Berlin’de bir “Bağlama Platformu” kurulması gibi konular tanıtıldı.
Etkinliklerin kapanışında, 100. doğum yılı vesilesiyle Kurt Reinhard ve eşi Ursula Reinhard’ın müzik bilimi alanındaki araştırmaları geriye dönük olarak değerlendirildi. Her iki araştırmacı da kitapları ve makaleleriyle on yıllar boyunca Türk müziğinin Avrupa’da tanıtılmasına büyük katkıda bulunmuşlardı.
Konferans: Pedagoji, Müzik Okulu, ‘Gençler Müzik Yapıyor’ ve Konserler Bağlamında Bağlama
Proje sorumlusu: Dr. habil. Martin Greve
Etkinlik tarihleri: 7-9.9.2015
Ana işbirliği ortağı: Landesmusikakademie Nordrhein-Westfalen
Destekleyen: Kuzey Ren Westfalya Aile, Çocuk, Gençlik, Kültür ve Spor Bakanlığı
Bir müzik aleti olarak bağlama (ya da saz), Almanya’da Türk müzik kültürünün sembolü olarak görülüyor ve Türk topluluğu içinde müzikal kimliği temsil eder hale gelmiş durumda. Bağlama, Kuzey Ren Westfalya’da da sıklıkla çalınıyor, müzik okullarında öğretiliyor, ‘Gençler Müzik Yapıyor’ adlı yarışmada yer alıyor ve kamusal müzik yaşamında da görünür hale geliyor. Konferansta, bu süreci desteklemek amacıyla çeşitli sunumlar, atölye çalışmaları ve paneller düzenlendi ve bağlama uzmanlarının, üniversite ve müzik okullarının temsilcilerinin ve konser organizatörlerinin biraraya gelmelerine ve tanışmalarına katkıda bulunuldu. Ele alınan konular arasında Avrupa kökenli enstrümanların bağlama ile birlikte çalınması konusunda varolan olanaklar ve yollar; bağlama dersi didaktiği ve metodolojisi; ders kitaplarının tanıtımı ve profesyonel bağlama sanatçılarının kendilerini geliştirmesi ve kamuya açık etkinliklerde yer alması konusunda mevcut imkanların tanıtılması yer aldı.
Konferans: Rhythmic Cycles and Structures in the Art Music of the Middle East
Proje sorumlusu: Dr. habil. Martin Greve
Etkinlik tarihleri: 27-28.2.2014
Ana işbirliği ortağı: Westfälische Wilhelms-Universität Münster
Osmanlı sanat müziği (ve yakın müzik tarzları) araştırmalarında daha çok melodik makamlar öne çıkarıldı ve kısa zaman öncesine kadar ritmik makamlar gözardı edildi. Halbuki bestelerin müzikal biçimi için belirleyici olan usüllerdir. Bu konferans, Universität Münster (Müzik Bilimleri Enstitüsü) ve Orient-Insitut Istanbul arasında 2013 yılında imzalanan işbirliği sözleşmesinin somut olarak hayata geçirildiği ilk etkinlik oldu.
Konferansta, Prof. em. Dr. Eckhardt Neubauer, Prof. em. Dr. Owen Wright (SOAS London’dan emekli), Prof. Walter Feldman ve Prof. em. Dr. Yalçın Tura gibi önde gelen müzik tarihçilerinin yanı sıra Dr. Judith Haug (Münster), Dr. Jacob Olley (Londra), Mehmet Uğur Ekinci (Ankara) ve Dr. Nilgün Doğrusöz-Dişiaçık (İstanbul) gibi genç müzik bilimciler de yer alarak tarihi ritim ve biçim konseptlerine ilişkin güncel araştırmaları sundular. Etkinliğin kapanış paneli, 20. yüzyılın müzikal gelişmelerine ayrılmıştı. Burada gazinoların müziği fantezi müziğin ve Anadolu halk müziğinin ritimleri ele alındı.
Sempozyum: Almanya’da Birinci Bağlama Sempozyumu
Proje sorumlusu: Dr. habil. Martin Greve
Etkinlik tarihleri: 14-15.9.2013
Ana işbirliği ortağı: Landesmusikrat Berlin
14-15 Eylül 2013 tarihlerinde Berlin’de Landesmusikrat Berlin, Orient-Institut Istanbul, İTÜ Türk Müziği Devlet Konservatuarı ve Universität der Künste Berlin işbirliğiyle “Almanya’da Birinci Bağlama Sempozyumu” düzenlendi. Sempozyumda bağlama farklı türleri ve bölgesel yaygınlığı açısından tanıtıldıktan sonra enstrümanın tarihine, teorisine ve notasyonuna eğilindi. Günümüzde bağlama Türkiye’nin çeşitli müzik okullarında ve konservatuarlarında öğretiliyor. Aynı zamanda Avrupa’da da bağlama eğitimi yapılıyor. 1990’lı yıllardan beri gerçekleşen yapım, çalma teknikleri ve bestelere ilişkin yenilikler enstrümanın kendisini ve müziğini güçlü biçimde değiştirdi ve müzikal imkanları büyük ölçüde geliştirdi. Sempozyumda örnek olarak bağlamanın İstanbul, Berlin, Viyana ve Gent’teki durumu ele alındı ve tartışıldı.
Birinci Bağlama Sempozyumu 2013 Berlin:
DVD Almanya’da Birinci Bağlama Sempozyumu. Berlin: Ethnologisches Museum, Staatliche Museen zu Berlin 2015
Belgesel yönetmeni Özay Şahin, Orient-Institut Istanbul’da bağlama ve bağlama müziği ile ilgili 2 saatlik bir belgesel film üretti. Filmde müzisyenlerin ve müzik bilimcilerin sunumlarından, Berlin’de çekilmiş bağlama dersi filmlerinden ve Erol Parlak, Okan Murat Öztürk ve başka bağlama sanatçılarının verdiği bir konserin kayıtlarından bölümler yer alıyor. Film, 2 DVD halinde, Derya Takkali’nin bağlama yapımıyla ilgili bir belgeseliyle birlikte Ethnologisches Museum Berlin’in DVD yayınları arasında çıktı.
Konferans: Dinleyin – Türk-Alman Müzik Terapisi Alanında Deneyim Alışverişi
Proje sorumlusu: Dr. habil. Martin Greve
Etkinlik tarihleri: 25-26.5.2012
Ana işbirliği ortağı: Hochschule Magdeburg-Stendal
Mayıs 2012’de düzenlenen uluslararası konferansta bu alandaki pratik deneyimler Türkiye, Almanya ve Avusturya arasında ilk kez paylaşıldı. Türkiye’de müzik terapisi henüz çok yeni bir alan. Az sayıda müzik terapisti genellikle bireysel olarak farklı yöntemleri birbiriyle kombine ederek çalışıyor; ama geçen zaman içinde epey deneyim edinmiş durumdalar. Müzik terapisine ait iki farklı yöntem birbirinin içine geçiyor. Bunlardan birisi, İslam dünyasında Orta Çağ’da müziğin tedavi amaçlı kullanılmasından kaynaklanıyor. Osmanlı döneminde çok sayıda şifahanede bilinçli olarak Osmanlı musikisi tedavi amaçlı kullanılmaktaydı. 19. yüzyılın ortalarında bu gelenek kayboldu. Ancak son yirmi yıldır tek tek müzisyenler ve terapistler bu geleneği canlandırmayı deniyorlar. Bu alanda hem Türkiye’de hem de Avrupa’da Rahmi Oruç Güvenç ve kullandığı “Eski Doğu Müzik Terapisi” yöntemi tanınırlık kazandı.
Öte yandan Türkiye’de tıp – psikiyatri ve psikoterapi de dahil olmak üzere – elbette ki uluslararası (ağırlıklı olarak da batılı) yöntemler kullanıyor. Özellikle psikoterapi Türkiye’de yıllardır güçlü bir çıkış yaşıyor. Bu alanda giderek daha çok sayıda terapi biçimi uygulanıyor ve giderek daha fazla sayıda konuyla ilgili uluslararası yayın Türkçeye çevriliyor. Batı kaynaklı müzik ve dans terapisi ise ancak birkaç yıldır ve sadece deneysel olarak kullanılıyor.
Almanya’daki durum ise çok farklı: Burada müzik terapisi artık yerleşmiş durumda (fakat aynı şeyi dans terapisi için söylemek mümkün değil). Bu alan üzerine üniversitelerde bölümler, meslek odaları, düzenli konferanslar ve eğitim olanakları mevcut. Yeni bir durum ise, Avrupa genelinde psikoterapistlerin göç geçmişleri olan hastalarla çalışmaya başlamaları oldu.
Bütün atölyeleri ve tartışma oturumlarıyla birlikte konferansın tamamı belgesel yönetmeni Özay Şahin tarafından videoya kaydedildi. Bu kayıtlara İstanbul’da gerçekleşen müzik terapisi seanslarında yapılan kayıtlar eklendi. Orient-Institut, Özay Şahin’le birlikte bu malzemeden iki saatlik bir belgesel oluşturdu. Film, 2013 yılında DVD olarak yayınlandı.
DVD Erfahrungsaustausch Deutsch-Türkischer Musiktherapie / Türk Alman Müzik Terapi Tecrübelerinin Paylaşımı
Bir Özay Şahin filmi, İstanbul 2013
Uluslararası Konferans: Writing the History of ‘Ottoman Music’
Proje sorumlusu: Dr. habil. Martin Greve
Etkinlik tarihleri: 25-26.11.2011
Ana işbirliği ortağı: İstanbul Teknik Üniversitesi
Bu uluslararası ve disiplinlerarası konferansta Osmanlı müzik tarihi yazımının yaklaşımları ve sorunları tartışıldı. Merkezde yer alan soru şuydu: Tekil yazılı nota koleksiyonları ve teorik metinlerden ibaret kaynaklar ve çoğunlukla sözlü aktarılmış bir müzik ile Osmanlı müzik tarihinin kendi içinde ilintili bir tarihinin yazılması mümkün müdür? Mümkünse bu hangi biçimde yapılabilir? Tartışmalarda, ilk adımın müziğe müzik bilimsel temelde dönemsel bir tasnif uygulanmasının olacağı dile getirildi. Başka bir konu kümesi de Anadolu halk müziğiydi: Burada siyasi ve (tarihsel) felsefi ideolojilerden arınmak ve bilimsel ve tarihsel bir araştırmaya ulaşmak ne ölçüde mümkündür? Son olarak da tarihi Osmanlı müziğinin pratik rekonstrüksiyonuyla ilgili sorular ele alındı.
Martin Greve (Yay. haz.), Writing the History of “Ottoman Music”. (Istanbuler Studien und Texte 33) Würzburg: Ergon Verlag 2015.
Sonik Oksidentalizm ve Sıra Dışının Altyapısı: Türk Modernliğinde Klasik Batı Müziği
Proje sorumlusu: Erol Köymen (University of Chicago)
Proje süresi: 1 Eylül 2019 – 15 Mart 2020
Destekleyen: OII (doktora bursu)
Son yıllarda Türkiye’deki kent merkezleri-özellikle İstanbul-Klasik Batı Müziği’nin yükselişine sahne oldu. Bu yükseliş, Kemalist devletin modernist müzik projesinin gerçekleşmesi, yani benim kavramsallaştırmamla “Sonik Oksidentalizm” olarak görülebilir. Ancak en dramatik şekilde 2018 yılında Taksim Meydanı’ndaki Atatürk Kültür Merkezi’nin yıkılmasında görüldüğü gibi, Türkiye devleti bu gelişmede öncü rol üstlenmedi. Daha çok sivil toplum ve ticarî kuruluşların etkisiyle Klasik Batı Müziği gelişti ve devletin modernist projesinin emperyalist ve neoliberal sınırlarını kapsayan bir mekanlar ağında-Osmanlı döneminden kalma kiliselerden misyoner okullarına, holding sponsorlu müzelerden performans merkezlerine- çeşitlendi. Bu araştırmada ilgili Klasik Batı Müziği mekanlarını altyapı olarak incelemek üzere etnografik yöntemleri kullanıyorum ve şu sorulara cevap arıyorum. Bu altyapı belli musicking’lere ve aidiyet fantezileri, hayalleri ve biçimlerine nasıl bir ortam sağlıyor? Oksidentalizmin 20. Yüzyıl Türk modernleşmesi projesi ile 20. Yüzyıl sonu-21. Yüzyıl liberalleşmesi ekseninde sınırları nedir? Son olarak, müzik ve sesin bir altyapı sistemleri ağının bir parçası olarak düşünülmesi, kentteki sosyal yaşamın şekillendirdiği ve onu şekillendiren yeni düşünce olanaklarının önünü nasıl açabilir?
Alevi Semahlarının Bugünün Türkiye’ si ve Batı Avrupa’ daki Uyarlamaları
Proje sorumlusu: Sinibaldo De Rosa (University of Exeter/School of Music at Cardiff University)
Proje süresi: Kasım 2017 – Ağustos 2018)
Destekleyen: OII (doktora bursu)
Kentleşme, göç, folklor ve kültürel mirasın konstrüksiyonu (heritagisation) tartışmalarının bir parçası olarak, son yıllarda Alevilerin zengin müzikal ve koreografik gelenekleri çeşitli sahne sanatları eserleri için ilham kaynağı oldu. Örneğin, Alevi sosyal hayatının ve sembolizminin özü olarak görülen semahlar, birincil ayin-i cem ritüelleri bağlamlarının ötesinde uyarlanarak yeniden icat edildi. Sinibaldo de Rosa’nın doktora çalışması, semahların bu yeni sanatsal ve ulusaşırı koşullara uyarlanması süreçlerini inceliyor. De Rosa, geçtiğimiz yıllarda Türkiye ve Türkiye dışındaki sanat çevrelerinde etnografik alan araştırmaları yaptı ve bu araştırmalarda performans teorisi, antropoloji ve dans araştırmalarından oluşan teorik bir arka planı ve hareket araçları yöntemlerini (örneğin Laban notasyonu) kullandı. Projede Alevilikte embodiment (bedenleşme), etkileşim, katılım ve sunum temaları ile ilgili fikir üretilecek ve bu şekilde semahların kinetik içeriklerinin aktarımında ve etkinliklere katılımlarda yaşanan tarihsel değişikliklere ışık tutulacak.
Anadolu Rock ve Türkiye’de 1960’lı Yıllar
Proje sorumlusu: Kenan Behzat Sharpe (University of California, Santa Cruz) Proje süresi: (Eylül 2018 – Aralık 2018); Destekleyen: OII (doktora bursu)
Anadolu Rock, A.B.D. ve Batı Avrupa’da özellikle 1960’larda popüler olan elektro gitar gibi enstrümanlarla, Anadolu enstrümanları ve türkülerini harmanlayan bir müzik türü olarak tanımlanır. Cem Karaca, Barış Manço gibi müzisyenler ve Moğollar gibi gruplarla özdeşleşmiş bir türdür. Bu proje Anadolu Rock’ın tarihsel, toplumsal ve siyasal boyutlarına ışık tutmayı amaçlıyor.
Anadolu Rock’ın yükselişi 1960’lı yıllarda radikal solun yükselişiyle eşzamanlı olarak değerlendirilebilir. Bu tarihsel bilgi, araştırmayı daha temel bir soruya yöneltiyor: 1960’ların çalkantılı yıllarında ortaya çıkan bu müzik türü, o dönemin baskın ideolojileri (ve özellikle sosyalist sol) ile hangi derecede ve nasıl örtüşüyor? Anadolu Rock, batılı enstrümantasyon ile Anadolu halk kültürünü bir araya getirerek – bir anlamda – Cumhuriyetin resmi ideolojisinin hayal ettiği sentezi gerçekleştiriyor. Fakat aynı zamanda bu melez tür, yeni protesto şekillerine, toplumsal cinsiyet rolleri konusunda yeni algılara ve Aleviler gibi bastırılmak istenen kültürlerin kendilerini daha özgürce ifade etmesine bir alan açıyor.
Bu çalışma, özellikle Tülay German, Cem Karaca ve Selda Bağcan üzerinden, Anadolu Rock’ın ‘makbul’ ve ‘tehlikeli’ taraflarını inceliyor. Türkçe olarak yayınlanmış araştırmalar, küresel saykodelik rock hareketleri üzerine kaynaklar, sözlü tarih ve arşivsel yöntemleri bir araya getirerek, özellikle Amerika, Meksika ve Kamboçya örnekleri üzerinden bir karşılaştırma yapmayı, Anadolu Rock’ı 1960’larda dünya ve Türkiye bağlamında incelemeyi amaçlıyor. Müzisyenlerle yapılan röportajların ve Hey, Ses, Müzik Ekspres gibi dergilerden yapılan literatür taramasının projede önemli bir yer tutması planlanıyor. Proje aynı zamanda Greil Marcus, Simon Frith, Michael Denning gibi Kültürel Çalışmalar araştırmacılarının yaklaşımlarından yararlanıyor.
Proje sorumlusu: Dr. Melissa Bilal (Columbia University, New York)
Proje süresi: 2015-2016
Ana işbirliği ortakları: Ethnologisches Museum, Staatliche Museen zu Berlin, Abt. Musikethnologie
Destekleyen: OII (Doktora sonrası bursu)
Çalışma kapsamında, Birinci Dünya Savaşı sırasında Almanya’daki çeşitli esir kamplarında tutulan Ermeni savaş esirlerinin kayıtları bilimsel açıdan incelenecek. Sonuçların, Ethonologisches Museum Berlin tarafından yayınlanacak bir CD’de toplanması ve CD’ye kapsamlı bir el kitabının eşlik etmesi planlanıyor.
Mıtrıp ve Urfa Yöresinde Toplu Yapılan Danslar: Müziğin, Müzisyenlerin ve Dansların Değişen Toplumsal Bağlamları İçinden Bir Portresi
Proje sorumlusu: Sara Islán Fernández (Universidad Complutense de Madrid)
Destekleyen: OII (Doktora bursu, 1.7.2015-31.12.2015)
Şanlıurfa yöresinde toplu yapılan danslar ve bunların müzikleri çok zengin ve çok çeşitli bir popüler repertuarın canlı örnekleridir. Araştırma projesinin hedefi, müzik ve dansla ilgili statik bir portre çizmek değil, sürmekte olan ve müzik ve dansın da içinde yer aldığı bir dönüşüm sürecini ve bu süreci belirleyen etkenleri tanımlamaktır. Odak noktasında, çeşitli toplulukların üyelerinin ve mıtrıpların, yani müzisyenlerin kendilerinin bu repertuarla ilişkileri ve bu ilişkilerin dönüşümü yer almaktadır. Bu çalışmayla, yörede müzikle yaşam arasındaki bağın hâlâ çok sıkı olduğunu, insanların yaşam alanlarında ve toplumsal çerçevede görülen önemli değişikliklerin dans, müzik ve müziğin yorumcuları üzerinde güçlü ve dolaysız bir etkisinin olduğunu göstermek amaçlanmaktadır.
Ege Denizi’nin İki Kıyısında 19. ve 20. Yüzyılda Ulusal Müziklerin Şekillenmesi
Proje sorumlusu: Ersin Mıhçı (Universität Heidelberg)
Destekleyen: OII (Doktora bursu, 15.5.2014-15.8.2014)
Bağımsız bir Yunan devletinin (1830) ve Türkiye’nin (1923) kuruluşundan bu yana, her iki devlet de ulusal bir kimlik oluşturulması yönünde kendi projelerini başlattılar. Bu yeni ulusal kimlik şekillendirme çabalarında, müzik önemli bir rol oynadı. İki ülke de, o sıralar gelişme ve modernitenin sembolü olarak kabul edilen Batı’nın müziğinin beste yapma tarzlarını ve enstrümanlarını geleneksel müziğin melodileri, ritimleri ve sunum şekilleriyle birleştirerek yeni bir ulusal müzik geliştirmeye çalıştı. Bu doktora çalışması, bağımsız bir devletin kurulmasından hemen sonra bestelenmiş örnek eserlere odaklanıyor. Çalışma müzik-bilimsel bir çerçeveye sahip olmakla birlikte, küresel bağlamda çağdaş kültür ve estetik konseptlerini de göz önünde bulunduruyor. Aynı zamanda, karşılaştırmalı bir yaklaşıma sahip ve Yunanistan ve Türkiye’de ulusal müziği ve müziğin ulusallaştırılmasını açıklamaya yardımcı olabilecek kriterler bulmaya çalışıyor.
Türkiye Cumhuriyeti’nin Kuruluşundan (1923) Önce ve Sonra Kadın Bestecilerin Çalışma Koşulları
Proje sorumlusu: Melike Atalay (Universität für Musik und Darstellende Künste, Viyana)
Destekleyen: OII (Doktora bursu, 15.3.2014-15.6.2014)
Bu doktora tezinin konusu, aynı müzik akımına mensup pek çok başka kadın besteciyi temsil eden özelliklere sahip olmakla birlikte, Türkiye’nin üç farklı tarihsel döneminde yer alan üç kadın besteci: Leyla Saz (1845-1936), 1861 yılına kadar Harem’de eğitim görmüş, daha sonrasında bütün yaşamı boyunca sanatla uğraşmış bir Osmanlı bestecisi. Nazife Aral-Güran (1921-1993), Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşundan kısa bir süre önce doğmuş ve cumhuriyetçi düşüncelerin oluşturduğu Kemalist kadın imgesiyle uyumlu bir kadın besteci. Yüksel Koptagel ise 1931 doğumlu ve Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşundan sonraki ikinci kuşak çağdaş kadın besteciler arasında yer alıyor. Bununla birlikte, yaşamının büyük kısmını Türkiye dışında geçirdi ve çalışmalarını Türkiye dışında sürdürdü. Bu doktora tezinin hedefi, bu eğitimli kadın bestecilerin, müzisyen kimliklerini belirli ulusal konstelasyonlar içinde nasıl geliştirebildiklerini ortaya koymak.
Günümüzde Sasun Köyleri
Proje sorumlusu: Dr. Wendelmoet Hamelink
Proje süresi: 2013 (proje tamamlandı)
Destekleyen: Max Weber Stiftung’un Orient-Institut Istanbul, Orient-Institut Beirut ve Deutsches Historisches Institut Berlin için sunduğu seyahat destek programı
Daha önce dengbêjler üzerine gerçekleştirilmiş çalışmaları temel alan bu araştırma projesi, Sasun’daki (Güneydoğu Anadolu) Ermenilerin kaderi konusuna eğildi. 1915 öncesinde bu bölgede Kürt ve Ermeni köyleri vardı. 1915’te yaşanan kitlesel katliamlar ve sürgünlerin ardından bölgede yalnızca az sayıda Ermeni yaşıyor. Bunların çoğu da çevrede yaşayan Kürtlerin kültürünü ve dilini almış durumda. Pek çoğu da yurt dışına gitti. Sasunlu Ermenilere ve onların kültürüne ne oldu? Ermeni kimlikleri onlar için ne ifade ediyor ve bunu müziklerine ve şarkılarına nasıl yansıtıyorlar? Ermeni geçmişleri ve başka kimliklerle ilişkilerini nasıl ifade ediyorlar? Bu araştırmanın ulusaşırı yaklaşımı tümünün kökenleri aynı bölgede olan insanların farklı deneyimlerine ışık tutuyor. Ebeveynlerinden ve büyük ebeveynlerinden Sasun’daki hayatla ilgili hangi hikayeleri dinlediler? Tüm bu konular müzik ve şarkılar üzerinden ve çatışma ve sürgün koşullarında kimliklerin gelişimiyle bağlantı kurularak ele alınacak.
Müzik Tarihyazımı Kaynakları Olarak Osmanlı Güfte Mecmuaları
Sorumlu: PD Dr. Judith I. Haug
Süre: Aralık 2018 – Haziran 2023
Tarihi ve filolojik yönlü bu proje 16.–17. yüzyıllarda Osmanlı vokal türlerinin gelişimiyle ilgileniyor. Araştırmada somut olarak, Osmanlı-Türk sanat müziğinde, 16. yüzyıl itibarıyla belgelenmiş olan ve daha sonra da sürdürülen kār veya naḳş türlerinin geleneğinde kendini gösteren İran etkisinin gerilemesi ile bugün baskın olan beste ve şarkı türlerinin doğuşu arasındaki zaman içinde vokal türlerinin nasıl geliştiği ve bu gelişmenin hangi etkilere bağlanabileceği soruları ortaya konuyor. Burada “sanat müziği” derken, hem şair hem şarkıcı olan âşıkların repertuarından farklı olarak, Divan şiiri metinlerine dayanan, saray ve şehir elitlerine yönelen vokal türleri kastediliyor. Şimdiye kadar az araştırılmış olan bu repertuar kesiminin araştırılması, elde notasyonlar olmadığı için, güfte mecmūʿaları denen şarkı metni koleksiyonlarına dayanmakta. Çoğunlukla ses sanatçılarının uygulamaya yönelik amaçlarda derledikleri bu kaynaklar güncel olarak kullanılmakta olan repertuarın metinlerini ve yanı sıra, müzik içi özellikler bakımından aydınlatıcı olan başlık, açıklama gibi yan metinleri içerir. Proje bu konuya iki yönden yaklaşacak: 1) Osmanlı-Türk sanat müziğinde vokal türlerinin gelişimi, 2) – ağırlıklı olarak – müzik geleneğinin notasız, metin ve yan metin olarak aktarımı. Bu iki yön birbirlerini karşılıklı olarak etkilemektedir, öyle ki, analitik çalışmanın bilinen hangi parametrelerle ve hangi değişkenlerle yapılabileceği sorusu doğmaktadır.
Geniş kapsamlı olarak yapılacak kaynak araştırmalarının, türlerin gelişimini ve gelenek çizgilerinin oluşumunu göstermesi bekleniyor. Araştırma projesinin hedefi, Osmanlı-Türk müziğinin tarihinin sözellik ve yazısallık bağlamında yazımına ve ayrıca gelenek aktarımı ve bellek konusundaki temel sorulara bir katkı oluşturmaktır. Bu proje kültür karşılaştırmalı olarak tasarlanan ve geçici adı Writing Music Histories: Non-notational Cultures of Memory olan bir üst proje bağlamında yer alıyor.
Kültürlerarası Müzik Karşılaşmaları
Sorumlu: PD Dr. Judith I. Haug
Süre: Ekim 2020 – Haziran 2023
“Kültürlerarası Müzik Karşılaşmaları” başlığı altında, Ortaçağ ve Erken Yeniçağ’da karşılıklı ses algısı ve ötekinin müziksel temsili konularıyla ilgilenen ve çeşitli işbirliği çerçeveleri içinde sürdürülen bir grup farklı proje bir araya getirilmiştir. Burada söz konusu olan tarihsel müzikolojik projeler tiyatro, dans ve çeviri bilimi, ayrıca edebiyat ve kültür tarihi yönlerinde disiplinlerarası biçimde kurgulanıyor ve gerek coğrafi gerek disipliner kökenleri bakımından gayet farklı araştırmacıların birbirleriyle bağlantısını sağlamak amacındalar. Projenin ağırlık merkezini tarihi olarak (Avrupa perspektifinden) Ortaçağ ve Erken Yeniçağ (yaklaşık 1800’e kadar) oluşturuyor; coğrafi bakımdan, Osmanlı İmparatorluğu ve Avrupa ön planda yer alırken buna zamanla İran, Orta Asya üzerinden Çin’e kadar uzanan bölgenin katılması öngörülmekte.
Müzik ve başka ses fenomenleri arasındaki karşılıklı algılayış farklı alımlayıcılara ve hedeflere yönelen, gayet çeşitli söz ve müzik eserlerine yansımaktadır. Temasların nerelerde olduğunu ve ses olaylarıyla ilgili bilgilerin nasıl işlendiğini seyahat yazıları, günlük ve mektuplar, diplomat raporları, romanlar, tiyatro oyunları veya opera librettoları üzerinden izleyebilmekteyiz. Bununla beraber, araştırmalarda şimdiye kadar baskın olan Avrupa merkezli perspektifin yanına başka bakışların da katılması beklenir. Osmanlılar Avrupa müziğini nasıl anlıyor, daha doğuda bulunan müzik kültürleri üzerine ne düşünüyorlardı?
Gücün Tınısı: Kültürlerarası Perspektiften 15.-17. Yüzyıl Arasında Saray Şenlikleri Kapsamında Medyalararası Bir Kategori Olarak Sonorite
Bern Üniversitesi Müzikoloji Enstitüsü, Orient-Institut Istanbul ve İstanbul Teknik Üniversitesi işbirliğinde bir SNF (İsviçre Ulusal Fonu) projesi
Sorumlu: Prof. Dr. Cristina Urchueguía
Süre: 2019-2023
Katılan araştırmacılar: Dr. Margret Scharrer ve M.A. Ayşe Tül Demirbaş
Müzik ve ses olayları bütün kıtalardaki saray tören kültürlerinde önemli bir rol oynar. Bunlar ritüel ve tören edimlerinin yürütülmesinde, başka medyal ifade biçimleri ve sanat ürünleriyle etkileşim içinde olmak üzere, çok çeşitli biçimlerde rol oynar. İki kısmî projede Osmanlı sultanlarının ve Burgonya-Habsburg saraylarının sesli tören kültürlerindeki medyalararası etkileşim araştırılıyor. Hanedan politikası veya din ve inisiyasyon vesileleriyle yapılan ve özellikle iyi bir biçimde belgelenmiş bulunan törenler (örneğin sünnet düğünü, hükümdarın şehre girişi, düğün, kral veya imparator seçimi, tahta çıkma) temelinde, kültür karşılaştırması yöntemleriyle, antropolojik perspektiften bir sesli tören kültürü modelinin ortaya konması amaçlanıyor. Ayrıca, bakış açısının uluslararası bir sempozyum çerçevesinde, ek olarak örneğin Orta Amerika veya Çin’den çeşitli saray kültürlerinin de göz önüne alınarak genişletilmesi öngörülüyor. Bu sempozyumun hazırlanması için iki atölye çalışması yapıldı: Sonic Rituals. Ottoman, Habsburg & Burgundian Festivities (15th–17th Centuries) from an Intermedial Perspective (04–05 Eylül 2020; çevrimiçi) ve Between Court and City: Soundscapes of Power in East and West (15th – 17th centuries) (05 Şubat 2021; çevrimiçi).
Göç, Bellek ve Müziksel Dışavurum. Türkiye’de İç ve Doğu Anadolu’da, Berlin’de ve Paris’te Müzik Gelenekleri.
Proje yönetimi: Dr. habil. Martin Greve
Araştırma görevlisi: Dr. Dilek Soileau
Proje süresi: Aralık 2020 – Kasım 2022
Alman Araştırma Cemiyeti (DFG) tarafından desteklenen “Göç, Bellek ve Müziksel Dışavurum” projesi Orta Anadolu’nun doğusundaki müzik gelenekleriyle ve bunların son onyıllar içinde geçirdiği değişikliklerle ilgileniyor. Bu somut hedefin ötesinde, Anadolu’da müzik konulu bir öncü araştırma olarak tasarlanan proje bir taraftan, müzikle ilgili etnik kategorilerin anlamlı olup olmadığını sorgularken öbür taraftan ilk defa, tarihî müzik etnolojisinin yaklaşımlarını Anadolu’daki halk müziğine uyguluyor. Proje beş bölge üzerine odaklanıyor: 1) Sivas-Koçgiri; 2) Malatya Arguvan; 3) Tunceli; 4) Bingöl’ün kuzeyi; 5) Muş-Varto, Erzurum-Hınıs. Geçmiş onyıllar içindeki kimlik söylemleri ve bunların tarihî gelişimi incelenirken bu bağlam içinde yerel isyanlar (Koçgiri 1921, Şeyh Said 1925, Dersim 1937, Dersim-Bingöl 1994) sırasında yaşanan şiddet uygulamalarının sonuçları da ele alınacaktır. Bu deneyimlerin müzik üzerinde etkili olduğu, örneğin ağıtların öneminin arttığı veya dinî müzik içinde değişime uğradığı kanıtlanabilir mi? Son olarak da, şehirleşmenin müzik gelenekleri bakımından sonuçları, köylerin terk edilmesiyle Türkiye ve Avrupa’daki büyük şehirlere yapılan göç, özellikle Berlin ve Paris göz önünde bulundurularak incelenecektir. Bütün proje boyunca kadınların toplumsal rollerindeki değişimler ve bunların kadınların müzisyen olarak ortaya çıkmaları üzerindeki etkisi özellikle dikkate alınacaktır.
Proje sorumlusu: Dr. Kyriakos Kalaitzidis, Dr. habil. Martin Greve
Proje süresi: 2016 – 2019
Destekleyen kuruluş: Alexander Onassis Foundation
Bizans kilise müziğine ilişkin çok sayıda el yazmasında ve bazı özel nota koleksiyonlarında dağınık bir şekilde de olsa dini olmayan müzik, halk müziği, Phanariot (Fener Rumları) şarkıları ve Osmanlı sanat müziği nota kayıtlarına da rastlanıyor. Önce bir pilot çalışma ile bu pek bilinmeyen kaynaklar için transkripsiyon ve yayına hazırlama yöntemleri geliştirilecek ve sınanacak.
Bu notaların yayınlanması için Corpus Musicae Ottomanicae (CMO) projesi ile işbirliği yapılması planlanıyor. Bu konuyla ilgili bir cilt Enstitü’nün yayın dizilerinden “Istanbuler Texte und Studien” kapsamında yayınlandı: Kyriakos Kalaitzidis, Post-Byzantine Music Manuscripts as a Source for Oriental Secular Music (15th to Early 19th Century). (Istanbuler Texte und Studien 28) Würzburg: Ergon Verlag 2012.
Yeni Enstitü binasının açılışı için düzenlenen bir konserde, Kyriakso Kalaitzidis (ud), Şevhar Beşiroğlu (kanun), Yelda Özgen (çello) ve Neva Özgen (kemençe) Bizans sonrası nota kayıtlarında yeniden keşfedilen şu eserleri seslendirdiler: Azerbaycanlı müzik teorisyeni ve besteci Abdülkadir Marâghî’den (1353 – 1453) bir tasnîf, Hânende Zacharias’tan (18. yüzyıl) bir enstrümantal parça ve İstanbullu besteci Petros Peloponnesios’tan (1740 – 1778) iki şarkı. Konserin kayıtlarına şuradan ulaşılabilir: http://vimeo.com/66142818
Post-Traditional Music in Turkey
Proje sorumlusu: Dr. habil. Martin Greve
Proje süresi: 2011 – 2016
Bu araştırma projesinin konusu, Türkiye’de geleneksel müzikte yaşanan son dönem değişimler. Bu kapsamda dört eğilim inceleniyor:
– Geleneklerin tarihsel rekonstrüksiyonu ve tarihselleştirmeye yönelik eğilimler;
– Türkiye’de geleneksel müziğin – hem müzisyenlerin hem de dinleyicilerin – uluslararasılaşması eğilimi;
– Topluluklar, repertuarlar ve aranjmanların yeni hibrid kombinasyonlarına yönelik
sürekli arayış;
– Giderek artan müzik çeşitliliği karşısında standartlaştırma çabaları.
Dersim’de Müzik
Proje sorumlusu: Dr. habil. Martin Greve
Proje süresi: 2012 – 2019
Bu projenin konusu, Doğu Anadolu bölgesinde Dersim’de – bugünkü Tunceli – ve çevresinde müzik. Proje iki aşamadan oluşuyor: İlk araştırma aşamasında bölgenin ve Türkiye ve Avrupa’daki diyasporanın müziğinin son kırk yılı toplumsal tarih bağlamında inceleniyor. Bu aşamada etnografik saha araştırmalarının yanısıra bölgedeki müzisyenlerle yapılan söyleşiler de yer alıyor. Ayrıca hedefler arasında tarihi kayıtlara ulaşılması ve bunların değerlendirilmesi de var. Bu kayıtlar ikinci araştırma aşamasında analiz edildi.