Mehdi Mirabian Tabar (Ludwig-Maximilians-Universität München)

İran’da modern bir devlet inşası sürecinde ortaya çıkan teolojik-politik engeller: 1906 İran anayasa hareketi üzerine bir araştırma

Tahran Askeri Akademi Sarayında ilk ulusal meclisin açılışı (1906)

İran’da modern bir devlet inşası sürecinde ortaya çıkan teolojik-politik engeller: 1906 İran anayasa hareketi üzerine bir araştırma İran’da Kaçar Hanedanlığının hüküm sürdüğü 19. yüzyıl, ekonomide, siyasette ve kültürde derin değişimlerin yaşandığı bir dönem olmuştur. İran’da ilk anayasacılık düşünceleri, bir grup entelektüelin hukuk devleti, monarşinin sınırlandırılması, özgürlük ve eşitlik gibi modern konsept ve fikirleri ülkeye sokmasıyla birlikte erken 19. yüzyılda kendini göstermeye başlamıştır. Anayasa hareketinin esas hedefi, Avrupa örneğinden yola çıkarak bir dizi yasayla, başka bir deyişle bir hukuk devletinin inşasıyla Şahın mutlak iktidarını budamaktı. İki nedenden dolayı kolay ulaşılabilecek bir hedef değildi bu: Birincisi, Şah mutlak iktidarına getirilecek her türlü sınırlamayı reddediyordu; ikincisi, Şii din adamları yasa çıkarma fikrinin İslam’la çeliştiğini düşünüyordu. Anayasacıların durumunu daha da zorlaştıran şey, köklerini Safevîler’de (1501 – 1736) bulan ve Kaçar döneminde doruk noktasına ulaşan bir işbirliği, Şahla Şii din adamları arasındaki işbirliğiydi. Bu işbirliği, İran’da anayasacılık düşüncesinin yavaş yavaş yayılmasıyla birlikte anayasacılığı reddeden ve eski rejimin sözcülüğünü yapan bir koalisyon haline geldi. Bu çalışmada bu koalisyon, İran’da yasalara – ki bu yasaların çıkış noktası Yaradan’ın üstün iradesi ve yasalarıyla yönetilen bir toplulukta bağımsız insan aklıdır – dayanan modern bir devletin inşası sürecinde ortaya çıkan teolojik-politik engel olarak araştırılacaktır.