Dr. Maha AbdelMegeed (American University of Beirut)

Urabi Paşa ayaklanması bağlamında modern Arap dili

Abu Naddara Zar’a (Mavi Gözlükle Adam) dergisinin kapak sayfasında resim. AUB archives collection, Edition 3 (1878)

Arap dilinin tarihi yazılmaya ihtiyaç duyma noktasına ancak vardı. Öte yandan elimizdeki fragmanlar uzun 19. yüzyılı dil modernleşmesinin çağı olarak ön plana çıkarıyor. Bu perspektiften dil modernleşmesi, dilin demokratikleştirilmesi ve sadeleştirilmesi gibi kavramlar eşanlamlı sözcükler olarak anlaşılmasa da eşdeğerli muamelesi görmektedir. Böylece elimizdeki fragmanlar, (baskı ve telgraf gibi) yeni medya teknolojilerinin, modern bilim ve milliyetçiliğin Arap dilinin modernleşmesi, demokratikleşmesi ve sadeleştirilmesi üzerinde etkili olduğu görüşünü güçlendirmektedir.

Urabi Paşa ayaklanmasını (1879–1882) odağına alarak sunulan proje dikkatini, 19. yüzyılda Arap dilinin hem söylemlerini hem de pratiklerini şekillendiren sosyopolitik aşırılıklara yöneltmektedir. Araştırmanın hedefi, 19. yüzyılın çatışmalı transformasyonlarının kendini ifade etmek için kime izin verileceğine dair güç mücadelesi tarafından desteklendiğini ortaya çıkarıp göstermektir. Buradan hem rasyonalite ve irade hem de Arap dilinin nizami biçimi ve üslubu bakımından konuşmanın tanımıyla ilgili tartışmalara yönelik bir sorun alanı doğmakta ve bunun sonucunda “saçmalama”ya sınır çeken muntazam bir konuşma gerçekleşmektedir. Bu süreçte Arap dilindeki transformasyonların doğrudan doğruya “yeni” (teknoloji, bilim ve milliyetçilik) bir şeyden doğmadığı sonucu ortaya çıkmaktadır. Kendini gösteren değişimler daha çok, Arap dili de dahil olmak üzere modernitenin somut hali olan özgül biçimi şekillendirme yönünde rol oynayan toplumsal tartışmaların izlerine delalet etmektedir.