Februar, 2021
Details
Klasik Türk müziği fasıl repertuarının en uzun ve karmaşık sözlü eser formu olan kâr, 17. yüzyıldan itibaren güfte mecmualarında kendine yer bulmuş, hattâ bu kaynaklardaki bazı kârların melodileri günümüze kadar ulaşmıştır. Güfteleri genellikle Farsça olan bu eserlerin önemli bir kısmının 15. yüzyılın efsanevi müzik bilgini Abdülkâdir Merâgî’ye atfedilmesi modern dönem müzikologlarınca şüpheyle karşılanmış, hattâ 17. yüzyıl öncesinden kalan yazılı kaynakları dikkate alan kimi müzikologlar sözkonusu eserlerin 17. yüzyıldan önce bestelenmiş olamayacağı kanaatine varmışlardır. Bu görüşe göre kâr formu, 17. yüzyılın ikinci yarısında vücuda getirildiği varsayılan fasıl anlayışının bir ürünü olmakla birlikte yapı ve dil özellikleri bakımından önceki dönemlerin formlarına öykünerek geliştirilmişti.
Bu bildiride yukarıdaki yargıların geçerliliği, aralarında 17. yüzyıl öncesinden kalan kaynakların da bulunduğu birçok el yazmasında karşılaşılan bilgiler üzerinden sorgulanacaktır. Kâr eski gelenekle bağ kurmak için 17. yüzyılda “icat edilen” bir form muydu, yoksa önceki dönemlerden gelen bir devamlılıktan söz edilebilir mi? Bugün icrâ edilen kârlar ne kadar geriye götürülebilir? Kâr formundaki eserler tavır bakımından hangi dönemi ve nasıl bir anlayışı temsil etmektedir? Şifahi aktarım, nazariyattaki değişimler ve icrâ tavırları arasındaki farklılıklar kâr formunu yapı ve stil bakımından nasıl etkilemiş olabilir? İddia edildiği gibi bütün Merâgî repertuvarı 17. yüzyıl mahsulü müydü? Daha önceki dönemlere ait eserlerin yüzyılların yıpratıcı etkisinden kurtularak sonraki yüzyıllara, hattâ günümüze ulaşabilmesi mümkün müdür? Bildiride bu sorulara cevap aranırken repertuvarda hâlâ mevcudiyetini koruyan bir eserin 15. yüzyıla kadar uzanan izleri sürülecektir.
Dr. Mehmet Uğur Ekinci 1982 yılında Ankara’da doğdu. Bilkent Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü’nden lisans, Bilkent Üniversitesi Tarih Bölümü’nden yüksek lisans ve Londra Üniversitesi SOAS Siyaset ve Uluslararası Çalışmalar Bölümü’nden doktora derecesi aldı. Müzik çalışmalarına üniversite yıllarında kanun öğrenerek başlayan Ekinci, Osmanlı dönemi Türk müziğinin yazılı kaynakları ve tarihsel icra pratiği üzerine araştırmalar yapmaktadır. Yayınlanmış çalışmaları arasında Kevserî Mecmûası: 18. Yüzyıl Saz Müziği Külliyatı (Pan, 2016) bulunmaktadır.